زبان شناسان زبانهاي موجود در دنيارا به چهار گروه تقسيم بندي كرده اند:

1.زبانهاي تك هجايي :شامل زبانهاي چين – تبت – سيام وزبانهاي آسياي جنوب شرقي مي باشد.

2.زبانهاي هند اروپايي-تحليلي :زبانهاي هندي- فارسي – كردي- ارمني- روسي وعموما زبانهاي اروپايي را دربر مي گيرد.

3.زبانهاي حامي- سامي – قالبي : زبانهاي عبري - عربي وآشوري جززبانهاي قالبي مي باشند.

4.زبانهاي التصاقي – پيوندي : شامل زبانهاي اورال – آلتاييك مي باشند.

                                        -4-                                            

عموما زبانهاي اورال – آلتاييك جززبانهاي التصاقي مي باشد. دراين زبانها به كلمه پسوند اضافه ومعناي كلمه بااضافه شدن پسوند تغيير مي يابدمثلا:ياز- يازماق – يازيچي – يازار- يازليق – يازين و....

ازنظرنحوهم اين زبانها با زبانهاي هند اروپايي وديگرزبانها متفاوت مي باشد.مثلادرزبان فارسي صفت بعدازاسم ولي درزبان تركي قبل ازاسم بكار برده مي شود.همچنين درحال صرف كردن فعلها در زبان تركي ريشه آنها تغيير نمي يابدولي درفارسي بطور كلي ريشه تغيير مي يابد.

اورال – آلتاييك به زبان مردماني اطلاق مي گرددكه در ادوار تاريخي دربين كوههاي اورال زندگي كرده وازهمين نقطه به نقاط مختلف دنيا مهاجرت كرده اند.درحال حاضرزبانهاي اورال – آلتايي به دوگروه تقسيم بندي مي شوند :

1.زبانهاي آلتايي : تركي – مغولي – تونقوز و منچو .

2.زبانهاي اورالي : فين – مجار- سامويد.

زبان شناسان مشهوري چون وينكلر و هومئل بعداز بررسي عميق زبان تركي وسومري زبان سومري را جزو زبانهاي آلتايي دانسته اند.همچنين زبان شناسان دوره هاي مختلف زبان تركي را ازنظر تاريخي به هفت مرحله تقسيم كرده اند كه عبارتنداز :

1.دوره آلتايي : مرحله اشتراك بامغولي – تونقوز ومنچو .

2.پروتو ترك : ازاين دوره معلوماتي در دست نيست.

3.تركي اوليه :شامل زبان هونها – بلغارها – پيچه نكها وخزرهاست. اين دوره تا ظهور گوگ ترك  ادامه داشته است.

4.تركي قديم : ازقرن 6 تاقرن 10.م ادامه داشته وشامل گوگ تورك و اويغوري مي باشد.

5.تركي ميانه : شامل قرن 11 تاقرن 16.م است كه تركي مشترك آسياي ميانه – تركي غربي – آذربايجاني – آناتولي – وتركمني رادربرمي گيرد.

6.تركي جديد : لهجه هاي موجود ازقرن 16 تا اوايل قرن بيستم . كه شامل تركي عثماني – آذربايجاني – جغتايي – اوزبكي – و.... مي باشد.

7.تركي قرن بيستم : مرحله اصلاح زبان ولهجه هاي تركي است.

تركي آذربايجاني ادامه تركي قديم مي باشدومنصوب به تركي اوغوز است.تركي اوغوز به سه لهجه ي مختلف تقسيم بندي مي شود :

1.تركي آذربايجاني .

2.تركي تركيه.

3.تركي تركمن.

تركي آذربايجان وتركي تركيه ازدوره سلجوقيان پيشرفت ادبي خودرا آغاز كرده وادامه حيات داده است.

همان طور كه معلوم است اين سه لهجه ادبياتي بسيار غني دارند كه ازقرن 12-13 تا به امروز ادامه داشته است.درقرن 13 شاعري چون يونس امره در لهجه تركي تركيه چنان ميراثي ازخود به يادگار گذاشته است كه هرگز فراموش شدني نيست . همچنين شاعراني چون حسن اوغلو وقاضي برهان الدين دراواخر قرن 13 و اوايل قرن 14 درتركي آذربايجان ميراثي ارزشمند به يادگار گذاشته اند.

زبان ويا ادبيات نوشتاري تركي آذربايجان بيش از700سال قدمت دارد.بايد گفت كه ادبيات كلاسيك آذربايجان باحسن اوغلو آغاز وتا به امروزدرآذربايجان – ايران – عراق وقسمتي ازتركيه ادامه دارد.ادبيات تركي آذربايجان ازديربازتا به امروز درچند بعد دوام ادامه وپيشرفت خودرا ادامه داده است كه مهمترين آنها عبارت است از:

1.ادبيات شفاهي .

2.ادبيات مكتوب "كتبي - كلاسيك".

گؤنده ر